Slapen

Kind (3 jaar) ligt in bed, maar wil maar niet gaan slapen. Ik vraag aan het kind: "Waarom wil je niet gaan slapen?" Kind zucht en zegt: "Ja....omdat ik gewoon niet moe ben...."

Slapen: hoeveel, hoe vaak, wanneer, waar, hoe lang? Ik krijg van ouders vele vragen als het op het slapen aankomt. Het eerste wat ik tegen ouders zeg als ze zich zorgen maken over het slaapritme van hun kind is: er is geen gemiddelde. Zeker voor het slapen geldt: elk kind is anders!
Dat neemt echter niet weg dat wij geen invloed hebben op het slaapgedrag of dat het slaapgedrag van ons kind ons nooit zorgen hoeft te baren. Hieronder wat simpele tips en weetjes en slaapritmes die ik veel zie in mijn werk.

Aanleren van slapen
Het klinkt misschien gek, maar op veel van het slaapgedrag van je kind, heb je invloed. De behoefte aan slaap bepaalt je kind, de rest bepaal jij. Bij pasgeboren baby's wordt het ritme van slaap veelal door henzelf bepaalt. Vaak wordt geadviseerd je baby te laten slapen als hij zelf aangeeft moe te zijn. Als ouder en opvoeder merk je snel genoeg wanneer dit is. Zeker in het begin is dit prima. De meeste baby's slapen veel en hebben nog geen duidelijk ritme van wakker zijn en slapen. Sommige ouders zullen merken dat na een paar maanden er toch een bepaalt ritme ontstaat. Je baby slaapt drie keer per dag 1 tot 1,5 uur achter elkaar bijvoorbeeld. Andere ouders zullen totaal geen ritme kunnen ontdekken in de slaapbehoefte van hun baby. Hij slaapt de ene keer 's ochtends 2 uur en de andere keer helemaal niet. Of hij slaapt halve uurtjes verspreid over de dag.
Voor beide baby's werkt dit prima en zolang een baby voldoende slaap krijgt, is er weinig aan de hand. Maar, het kan fijn zijn je baby wel een bepaald ritme aan te leren. Voor je baby brengt dit rust, maar voor jou ook. Daarnaast kan het zijn dat je baby beter slaapt als er een duidelijk ritme is, terwijl het anders wellicht niet aan voldoende slaap komt.
Er zijn een aantal dingen die je kunt doen, om het slaapgedrag van je kind te beïnvloeden. Laat je kind op een vaste, donkere plek slapen, maak van het slapen een ritueel, leg je kind elke dag op dezelfde tijd(en) in bed en laat je baby van begin af aan wennen aan geluiden om hem heen tijdens het slapen. Dit zijn zo een aantal tips om het slaapgedrag te beïnvloeden of zelfs aan te leren.

De slaapplek
Als je wilt dat je baby een stabiel slaapritme ontwikkelt, is het belangrijk om hem altijd op dezelfde plek te slapen te leggen. Het beste is ook, als dit een plek is waar niets anders gebeurt dan slapen. Veel ouders zullen een babykamer hebben waar het kind ook verschoont, aangekleed en gewassen wordt. Dit is in principe prima. Waar het bij jonge baby's vooral om gaat is dat ze leren dat slapen en spelen op verschillende plekken gebeurt. Dit om te voorkomen dat je baby steeds in de box in slaap valt en in bed gaat spelen. Hoe kun je hiervoor zorgen?
Mocht je baby in de box in slaap vallen, haal hem dan uit de box en leg hem in bed. Leg je je baby op bed en gaat hij niet slapen? Haal hem dan uit bed. Geen één baby heeft hetzelfde ritme, maar als een baby net 2 uur geslapen heeft, valt hij echt het komende uur niet zomaar weer in slaap. Je zult vanzelf wel een beetje in kunnen schatten hoe lang je baby op is tot hij weer moe wordt.
Verder is het bij de slaapplek belangrijk dat je deze plek donker kunt maken. Dit hoeft niet pikdonker te zijn, maar met een donkere slaapkamer geef je aan: slapen hoort bij donker, wakker zijn bij licht. Hiermee voorkom je ook dat je baby in de huiskamer in slaap valt. Daarnaast leert hij zo dat slapen vooral bij de nacht hoort en wakker zijn bij overdag. Dit kan van invloed zijn op het gaan doorslapen 's nachts.
Ook is het belangrijk om de slaapplek rustig te houden. Zo min mogelijk prikkels, niet te veel felle kleuren. Probeer speelgoed zo veel mogelijk uit de slaapkamer te houden. Voor een baby kan het ook fijn zijn om van het bedje een hemelbedje te maken, waarbij je de boven en zijkant afsluit met een doek. Sluit nooit het hele bedje in met een doek!
Tot slot wil ik hier toevoegen dat het te allen tijde onverstandig is om je kind, maar vooral je baby, in jouw eigen bed te laten slapen. Ten eerste omdat dit, voor een (pasgeboren) baby, erg gevaarlijk kan zijn. Je kunt er in je slaap overheen rollen, de deken kan over zijn gezichtje raken, allemaal zaken die ernstige, of zelfs, dodelijke gevolgen kunnen hebben. Voor een ouder kind is het eveneens belangrijk te weten dat de slaapkamer van papa en mama niet zijn slaapkamer is. Dit om te voorkomen dat je kind niet meer in zijn eigen bed wil slapen en zo erg onrustige nachten heeft. Daarnaast kan het, ook bij oudere kinderen, nog steeds gevaarlijk zijn om bij volwassenen in bed te liggen.

Hoeveel slaapt een kind?
Voor elke baby en voor elk kind kan de slaapbehoefte enorm verschillen. Er zijn baby's van 3 maanden die drie keer per dag slapen, tot wel 2 uur per slaapje. Er zijn ook baby's van 3 maanden die maar een uurtje op de dag slapen. In beide gevallen hoef je je geen zorgen te maken. Je kunt aan je baby zien of hij genoeg slaap krijgt door goed op zijn stemming te letten. Als de baby van 3 maanden die maar een uurtje op de dag slaapt, erg huilerig is, weinig initiatief neemt en slecht eet, dan kan het zijn dat hij misschien toch meer slaapbehoefte heeft op de dag. Daarnaast kun je kijken naar zijn slaapgedrag 's nachts. Als de baby van 3 maanden die drie keer 2 uur slaapt op een dag, 's nachts veel wakker wordt of lang nodig heeft om in slaap te vallen, kan het zijn dat hij overdag te veel slaapt. Hiermee kun je simpelweg 'experimenteren' door je baby meer of minder op bed te leggen overdag. Ook kun je vrij makkelijk je baby simpelweg eerder wakker maken of na een bepaalde tijd in de middag niet meer laten slapen, zodat hij 's avonds wel weer makkelijk in slaap valt.
Ik kan niet vaak genoeg benoemen dat er geen gemiddelde is en dat dus ook geen enkel kind afwijkend is in zijn slaapritme. Toch kun je met je baby werken naar een bepaald ritme en kan er ook wel iets gezegd worden over de tijd die een kind gemiddeld op de dag slaapt. Hieronder een voorzichtig overzichtje:

Baby's tot een maand of 3: houd het eigen ritme aan, volg de slaapbehoefte van je baby en probeer te kijken of je een ritme kunt ontdekken. Deze jonge baby's kennen nog geen verschil tussen dag en nacht en zullen dus zowel 's nachts als overdag slapen en wakker zijn. Een baby tot 2 maanden kan wel 20 uur per dag/nacht slapen.
Vanaf de 3 maanden gaat een baby 's nachts langer slapen en krijgt het kortere slaapjes overdag.
De duur van een slaapje kan erg verschillen per kind. Hieronder ga ik uit van 1, 1,5 of 2 uur slaap, afhankelijk van de hoeveelheid slaapjes en de leeftijd. In eerste instantie neemt de duur van de slaapjes af, vervolgens zul je als opvoeder de hoeveelheid slaapjes verminderen.
Baby's van 3 - 6 maanden: drie keer per dag slapen (10.00 - 13.00 - 16.00)
Baby's van 6 - 12 maanden: twee keer per dag slapen (10.00 - 15.00)
Baby's/dreumesen van 12 - 24 maanden: twee of een keer per dag slapen (10.00 - 15.00 of 13.00)
Dreumesen / peuters van 24 - 36 maanden: een keer per dag slapen (13.00)
Vanaf de 36 maanden kun je het slapen 's middags gaan afbouwen. Je kunt aanhouden dat je met de leeftijd van 3,5 jaar je kind niet meer laat slapen overdag.
Toch kan dit ritme per kind erg verschillen. Sommige baby's slapen nog langer drie keer op een dag, anderen zijn al veel eerder toe aan één slaapje overdag. Ook de tijden kunnen best wat afwijken en zullen, zeker in het begin, ook erg afhankelijk zijn van hoe laat je kind 's ochtends wakker wordt. Daarnaast kan je de tijden gaan verschuiven als je merkt dat je kind van twee slaapjes overdag naar één slaapje gaat. Een verschuiving van 10.00 naar 13.00 is dan best heftig. Kies er dan voor om de bedtijd 's ochtends steeds iets op te schuiven. 's Middags kun je je kind dan ook iets later op bed leggen en hem na een half uurtje of uurtje wakker maken.

Slaapritueel
Een slaapritueel kan erg helpen om je kind op een rustige manier te slapen te leggen. Eveneens kan het er op latere leeftijd voor zorgen dat je kind ook op de afgesproken tijd naar bed gaat. Zoals bij alles is het voor kinderen fijn als ze weten wat er komt, zo ook met slapen. Een bedtijd zegt voor jonge kinderen nog erg weinig. Ze kunnen immers nog geen klok kijken en hebben nog geen goed besef van tijd. Het is daarom belangrijk om op een andere manier duidelijk te maken dat de bedtijd nadert. Hier kan een vast ritueel erg bij helpen.
Wat dit ritueel is, kun je helemaal zelf invullen. Wel is het altijd fijn voor je kind als je op tijd aangeeft dat het tijd wordt om te gaan slapen. Er zijn verschillende dingen die je dan kunt doen. Veel dingen doe je al zonder dat je er misschien erg bij nadenkt. Pyjama aan, tanden poetsen, misschien wel een verhaaltje voorlezen of een slaapliedje zingen. Probeer hierin een vaste volgorde te hanteren en probeer ook elke keer dezelfde stappen te doorlopen.
Verder is het vooral belangrijk om de tijd te nemen. Als je altijd een verhaaltje leest met je kind voor het slapen, denk dan niet als alles een keer wat uitloopt 'dat sla ik vandaag wel over'. Die 5 minuten maken echt niet zo veel uit. Bovendien zul je merken dat je kind een stuk makkelijker in slaap valt als je het verhaaltje wel leest. Je kind voelt het ook aan als jij eigenlijk niet zo veel tijd hebt, hij voelt de onrust. Geen fijn gevoel als je moet slapen natuurlijk.
Bij het slaapritueel kan ook een speentje of slaapknuffeltje/doekje betrokken worden. Deze kun je ook goed gebruiken om het einde van het slapen aan te geven. Want, een ritueel bij het uit bed komen, is net zo belangrijk als een ritueel bij het naar bed gaan. Op mijn groep delen wij de knuffeltjes en speentjes uit vlak voordat de kinderen naar bed gaan. Ze weten waar deze dingen liggen en lopen zelf mee om alles 'in ontvangst te nemen'. Zodra de kinderen uit bed komen, leggen ze zelf hun speentje weer terug op de juiste plek en leggen ze hun knuffeltje terug in hun eigen bakje (alleen of met hulp van de juf). Hiermee is er een duidelijk en begin en einde aan het slapen.
Tot slot wil ik hier nog even toelichten dat een fles geven in bed, wat mij betreft, niet bij het slaapritueel zou moeten horen. Een fles voor het slapen, kan, maar geef hem dan niet in bed. Baby's en peuters moeten leren dat het bed is om te slapen en niet voor iets anders (spelen of eten). Bovendien is het voor een baby erg fijn om nog even 'uit te buiken' na het drinken, dit kan niet als je op je rug ligt en gelijk in slaap valt. Het is misschien makkelijk voor papa en mama, maar erg lastig om dit weer af te leren als je kind groter wordt.

Middagslaapje 'afleren'
Hoewel je kind zijn eigen slaapbehoefte bepaalt, geldt voor veel kinderen ook dat ze gewend raken aan het slapen overdag. Dit kan betekenen dat je kind, ondanks dat het de behoefte niet meer heeft, toch overdag in slaap valt. Veel opvoeders hoor ik dan zeggen: als het kind slaapt, zal het de slaap ook wel nodig hebben. Dit hoeft zeker niet zo te zijn. Je kunt dit goed meten aan zijn slaapgedrag 's nachts. Gaat je kind 's avonds met moeite naar bed en wil hij de slaap maar niet vatten? Dan kan er zeker sprake zijn van een te veel aan slaap overdag. Maar, ook als je kind 's avonds wel gewoon gaat slapen, kan het zijn dat het middagslaapje overbodig is. Dit heeft vooral te maken met de leeftijd van je kind. Als je kind zo'n 3,5 is, is het belangrijk dat hij gaat leren overdag niet meer te slapen. Hier moet je kind immers aan wennen als hij naar school gaat.  Je kind simpelweg niet meer 's middags naar bed brengen, is vaak niet de beste manier om het middagslaapje 'af te leren'. Dit kan een erg abrupte overgang zijn. Probeer in plaats daarvan het middagslaapje eerst een tijdje in te korten. Slaapt je kind normaal gesproken zo'n twee uur? Maak hier dan een tijdje een uur van. Maak je kind na een uur slaap wakker. Daarna kun je dit eventueel nog verkorten tot een half uur, waarna je het middagslaapje helemaal uitdooft.
Het kan zijn dat je kind het prima volhoudt zonder middagslaapje tót het einde van de middag. Sommige kinderen van 3,5 bij mij op de groep vallen simpelweg gewoon om om een uur of 16.00... Wat je dan altijd kunt doen, is ze een hazenslaapje gunnen. Leg ze 15 minuutjes op de bank of een matrasje en maak ze dan wakker. Soms is het heel moeilijk om wakker te worden uit zo'n 'powernap'. Zorg dan gelijk voor afleiding en ga iets doen met je kind.


FAQ
Mijn peuter komt 's nachts steeds uit bed, wat kan ik doen?
Als je peuter groot genoeg is voor een 'groot' bed en hierdoor zelfstandig zijn bed uit kan komen en misschien zelfs naar beneden kan komen, kan dit erg lastig zijn. Zeker als dit niet de bedoeling is. Allereerst is het hierbij belangrijk om na te gaan waarom je peuter dit doet. Is hij niet moe? Slaapt hij overdag misschien te veel? Is er visite en hoort hij gezelligheid? Is hij bang op zijn kamer in het donker? Wil hij naar de wc (ondanks dat hij misschien een luier om heeft in bed)? Er kunnen veel verschillende redenen zijn waarom je peuter 's avonds of 's nachts uit bed komt. Probeer hier achter te komen en dit probleem voor je peuter op te lossen.
Maar, het kan ook net zo goed zijn dat je peuter heeft ontdekt dat hij dit kan en dat hij op deze manier aandacht van je krijgt. Wat is jou reactie op dit gedrag? Mag je peuter misschien nog wel even op de bank erbij komen zitten? Krijgt hij misschien nog een glaasje melk? Mag hij misschien bij jullie in bed slapen? Als je dit gedrag op deze manier beloont, zal je peuter dit blijven herhalen. Zodra je door krijgt dat het puur aandacht vragen is (of geen zin om te slapen), vertel je peuter duidelijk en helder dat het tijd is om te gaan slapen en leg hem terug in bed. Blijft je peuter uit zijn bed komen? Herhaal je handeling. Bij de derde keer kun je je beperken tot enkel het terug leggen van je peuter in bed.
Bij peuters die dit gedrag veel laten zien, kan het even duren voordat deze methode effectief is. Soms moet je misschien wel tien keer op een avond je peuter terug leggen in bed. Echter, uiteindelijk zul je merken dat, doordat je dit gedrag op geen enkele manier beloont, het zeer effectief is.
Sluit je peuter nooit op in zijn kamer! Dit kan erg beangstigend zijn. Bovendien kan dit erg voelen als een straf. Bedenk dat jij waarschijnlijk degene bent die dit gedrag in eerste instantie (per ongeluk) hebt beloond en dat het niet de schuld van je peuter is dat hij steeds uit bed blijft komen.

Vanaf wanneer slaapt mijn baby 's nachts door en wat ik doen om dit te stimuleren?
Vanaf wanneer je baby 's nachts doorslaapt, kan erg verschillen per kind. Officieel noemen we het doorslapen als je baby 5 uur of meer achtereen 's nachts slaapt. Vanaf een maand of 2 gaan veel baby's dit doen. Vanaf ongeveer 3 maanden kun je zien dat je baby langere nachten gaat maken en overdag kortere slaapjes doet. Om je baby te laten wennen aan het langer slapen 's nachts kun je je baby af en toe even laten huilen (nooit langer dan 10 minuten). Je kunt alleen even gaan kijken en bijvoorbeeld een speentje terug geven. Echter, houd wel goed in de gaten dat dit ritme zich langzaam opbouwt en je baby er aan moet wennen dat hij 's nachts ook geen voeding meer krijgt, maar pas de volgende ochtend. Als je echt merkt dat je baby behoefte heeft aan eten, een schone luier of iets anders, dan moet je die uiteraard geven.

Mijn baby valt erg moeilijk in slaap, kan ik hier iets aan doen?
Ja, hier kan je zeker iets aan doen! Allereerst zijn er kinderen die nu eenmaal moeilijker in slaap vallen of erg licht slapen en van het minste wakker worden. Dit kan je echter best een beetje beïnvloeden. Door vanaf het begin je baby te laten wennen aan het slapen met geluiden om hem heen, zal hij minder snel wakker worden als jij bijvoorbeeld beneden stofzuigt. Daarnaast zijn er nog een paar kleine trucjes om je baby rustig in slaap te laten vallen. Een vast slaapritueel (zie hierboven) kan veel uitmaken. Je kunt je baby aaien over zijn neusje. Een hand op zijn voorhoofdje leggen of onder zijn hoofd. Een hand op zijn buikje leggen. Ook slapen baby's soms goed in met een pinkje in hun mond (van jou), omdat ze een speentje er zelf uitduwen en hem dan niet terug kunnen stoppen. Je kunt je baby ook een beetje vastleggen in bed. Niet helemaal inbakeren, maar de onderkant van zijn slaapzakje onder het matrasje stoppen en een dekentje aan weerszijden instoppen. Let hierbij wel goed op dat als je baby begint te rollen, je hem of zo goed vastlegt dat hij niet kan omrollen of dat (als hij ook weer terug rolt) je hem niet meer vastlegt, om te voorkomen dat hij niet meer terug kan rollen.

Wat is beter, slapen met of zonder speen?
Of er een 'beter' is hier, is moeilijk te zeggen. Het kan in elk geval geen kwaad om je kind te laten slapen met een speen. Baby's hebben van nature een grote zuigbehoefte. Vaak meer dan nodig is om voeding tot zich te nemen. Een speentje kan dan erg helpen om rustig in slaap te vallen. Probeer je baby wel te leren dat een speentje vooral tijdens het slapen gebruikt wordt en gebruik deze niet als 'stop' als je baby overdag huilt. Als je kind wat ouder wordt, kun je langzaam ook het speentje tijdens het slapen gaan afbouwen.
Waarom het belangrijk is om een speen alleen tijdens het slapen te gebruiken én om het speengebruik bij peuters af te leren, heeft te maken met verschillende dingen. Als baby's tandjes krijgen, moeten deze genoeg ruimte hebben om goed te groeien en op de goed plek te komen. Verder kan het de spraak van een kind sterkt beïnvloeden als hij de hele dag een speen in de mond heeft.

Mijn baby slaapt erg slecht op het kinderdagverblijf, hoe kunnen we dit verbeteren?
In mijn werk hoor ik dit erg veel. Vooral baby's kunnen op het kinderdagverblijf soms een stuk minder goed slapen dan thuis. Allereerst moet je je beseffen dat dit veel oorzaken kan hebben: het is drukker, de slaapkamer is anders, het bed is anders, je hoort meer, baby's worden op het kinderdagverblijf vaak veel meer geprikkeld en hebben meer onrust in hun lijfje, het ruikt anders, pedagogisch medewerkers hebben minder tijd voor je baby dan jij thuis hebt, etc. Met andere woorden: er is sprake van een hele andere situatie. In het begin moet je baby hier erg aan wennen. Uiteindelijk leren de meeste baby's prima slapen op het kinderdagverblijf, maar zal dit vaak wel iets minder blijven dan thuis. Hier is niet veel aan te doen. Thuis halen ze deze slaap vaak gewoon weer in door wat meer te slapen.
Wat kan helpen is als pedagogisch medewerkers de tijd nemen voor de baby en het rustig in bed leggen, hier ook een ritueel aan verbinden. Verder kan een doekje, knuffeltje of slaapzakje van thuis soms erg helpen.


Wil je dat ik een keer bij jou thuis kom om je hierbij te coachen? Dat kan! Kijk op www.parentingcompany.nl!

Natuurlijk kun je ook al je vragen digitaal aan mij stellen, zoals je hieronder kunt lezen. Voor nog meer informatie en handige tips: kijk eens op www.slaapbabyslaap.nl. Een erg handige site helemaal gewijd aan het slapen van je jonge kind!

Een blog voor jou!

Graag schrijf ik blogs voor jou, de opvoeder! Waarover zou jij graag een blog willen lezen? Op welke vragen krijg je maar geen antwoord? Laat hier een reactie achter en ik verzeker je van een antwoord!

Ongewenst gedrag

Kind (2,5) tegen moeder: "Mama, pas op! Laatste waarschuwing! Ik tel tot 3!" Kind kijkt heel serieus en zegt dan: "1.....2......5!"

Is dit verhaal je te lang? Lees dan de conclusie eerst: tips in een notendop!

Een onderwerp waar ik veel ouders en collega's over hoor: ongewenst gedrag. Hoe leer je het af? Waar komt dit gedrag vandaan? Wanneer is gedrag werkelijk ongewenst? En beter nog: hoe leer je gewenst gedrag aan?
Aangezien deze vragen pas echt gaan spelen bij de dreumesen en de peuters, zal ik mij voornamelijk op deze doelgroep richten. Echter, besef je wel dat ook je baby al heel veel van jou leert. Gedrag dat tot uiting komt als hij dreumes is, kan wel het resultaat zijn van maandenlange observaties toen hij nog baby was.

'Maakbare' kinderen
Mijn filosofie is dat jonge kinderen erg 'maakbaar' zijn. Ze worden gemaakt door hun omgeving. En waaruit bestaat die omgeving? Voornamelijk uit opvoeders. Dit betekent dat je als opvoeder goed in staat bent om ongewenst gedrag af te leren en gewenst gedrag aan te leren. Het betekent ook dat er misschien zelfs situaties zijn waarin jij ongewenst gedrag bevordert of mogelijk aanleert.
Ik zeg overigens niet dat kinderen volledig 'leeg' geboren worden (de tabula rasa theorie). Ik denk zeker wel dat er dingen zijn die je kind al in zich heeft bij de geboorte. Het ene kind is het andere niet, ook niet als de omgeving exact hetzelfde is. Waar ik echter wel van overtuigd ben, is dat we kinderen nog erg kunnen 'kneden'. Als je je kind vertelt dat hij iets niet kan, dat kan hij iets ook niet. Als je je kind vertelt dat hij iets wel kan, zal het hem ook lukken. Word je kind onzeker of zelfverzekerd? Dat bepaal jij!
We leren ze bewust, maar ook heel veel onbewust, wat gewenst gedrag is. Kinderen kijken enorm veel van ons af en doen ons de hele dag na. Veel meer dan wij denken. Kinderen van 1,5 lopen bij mij op de groep al met blokjes duplo aan hun oor. 'Hallo' hoor ik ze zeggen in het blokje duplo. Van wie zouden ze dat nou hebben?
Niet alleen imiteren kinderen ons gedrag, ze leren er ook veel van. Als wij een kind aanspreken op bepaald ongewenst gedrag, leert het kind 1) dat dit niet mag (als het goed is) en 2) hoe je dit aan iemand moet duidelijk maken. Als een kind ons slaat en wij slaan terug, dan leer je je kind dat dit de manier is waarop je met elkaar omgaat. Je zult je kind daarmee zeker niet afleren om jou (of iemand anders) te slaan. Maar, dat wil je wel! Hoe doe je dit?

Ongewenst gedrag afleren
Dreumesen en peuters hebben een paar eigenschappen die ze vrijwel allemaal gemeen hebben. Ze krijgen een eigen wil, waardoor ze heel graag precies niet doen wat jij van ze vraagt. Ze proberen enorm veel uit om te leren wat wel en niet mag. En hun taalontwikkeling is nog volop aan de gang wat ervoor zorgt dat ze nog anderen communicatiemiddelen gebruiken. Wij moeten deze jonge kinderen leren wat we van ze verwachten,    hoe ze taal kunnen gebruiken om conflicten op te lossen en hoe ze hun emoties de baas kunnen zijn.

Wat is ongewenst gedrag?
Heel belangrijk om je af te vragen, voordat je boos wordt op je kind, is: 'Is dit terecht?' Doet je kind echt iets wat niet mag? Of heb jij je dag misschien niet? Of komt het je heel slecht uit dat je kind aandacht vraagt? Om hier achter te komen, kun je jezelf altijd afvragen: 'Waarom mag dit niet van mij?' Sowieso goed om over na te denken, want op het moment dat je je kind aanspreekt op ongewenst gedrag, zul je ook moeten kunnen uitleggen waarom je dit niet goed vindt.
Je moet je goed beseffen dat kinderen moeten leren en dat ze dit doen door uitproberen. Herhaaldelijk je beker op de grond gooien, is voor jou misschien heel vervelend, maar een kind van 1 jaar leert zo over zwaartekracht.
Echter sommige dingen mogen echt niet en hier mag je een kind direct op aanspreken. Agressief gedrag bijvoorbeeld. Toch is het ook hier belangrijk om te achterhalen waar dit gedrag vandaan komt. Vooral bijten en knijpen kan bij jonge kinderen voortkomen uit frustratie. Frustratie van dingen die niet mogen of dingen die ze niet kunnen. Probeer hier achter te komen, zodat je het ongewenste gedrag bij de kern aan kan pakken.

Communicatie
Opnieuw een hele belangrijke! In de blogs over communicatie (baby, dreumes, peuter) is aan bod gekomen hoe de manier waarop wij communiceren met ons kind invloed heeft op de manier waarop ons kind communiceert met ons. Dit geldt ook voor de communicatie om het moment dat wij een kind iets af willen leren. Boos schreeuwen tegen een kind zal niet veel helpen en zal je kind bovendien leren dat boos schreeuwen een goede manier is om te communiceren. Dit betekent echter niet dat je niet boos mag worden op je kind.
Als je boos bent, mag je dit ook laten merken. Je stem klinkt boos en je wenkbrauwen zijn gefronst. Vertel kort en duidelijk wat je boodschap is. Ga hierbij op gelijke hoogte van je kind zitten, zodat jullie elkaar kunnen aankijken. Bij een dreumes tot een jaar of 2 is de volgende boodschap voldoende: 'Naam, nee!'
Vanaf een jaar of 2 / 2,5 (maar dit verschilt erg per kind) wordt het belangrijk om te gaan uitleggen waarom iets niet mag. Gebruik makkelijke woorden die je kind begrijpt. Praat in de 'jij' en 'ik' vorm. Voorbeeld: 'Naam, jij slaat mij. Dat vind ik niet leuk. Nu heb ik pijn. Ik wil dat jij dat niet meer doet.'
Erg belangrijk bij de communicatie is dat je aangeeft dat je het gedrag van je kind afkeurt, niet je kind zelf. Zeg nooit tegen je kind: 'Jij bent stout.' Zeg in plaats daarvan: 'Wat jij doet, is stout.' Voor een kind is dit verschil, zeker als ze nog erg jong zijn, misschien wel moeilijk te begrijpen. Je kunt op andere manieren laten merken dat je het gedrag van je kind afkeurt, niet je kind (hieronder meer daarover). Echter, ook voor jezelf is het heel belangrijk om te beseffen dat je het gedrag van je kind niet leuk vindt en niet je kind zelf. Als je vervalt in dit laatste, ontstaat er vaak een gevoel van machteloosheid en vergeet je dat JIJ degene bent die invloed heeft op het gedrag van je kind.

Negeren
Het allerbeste is om ongewenst gedrag te negeren. Uiteraard, soms kan dit echt niet en zul je moeten ingrijpen. Maar, vaak is dit helemaal niet nodig. De aandacht die een kind vraagt, kun je onderverdelen in positieve aandacht een negatieve aandacht. Positieve aandacht vragen, is vragen of mama een puzzel met je wil doen. Of in de keuken vragen wat papa aan het koken is. Deze aandacht mag uiteraard worden beloond! Negatieve aandacht vragen, is een kind dat zijn broertje duwt of een enorme scene maakt in de supermarkt. Het werkt het meest effectief om positieve aandacht vragen te belonen en het vragen van negatieve aandacht te negeren. Heel genant misschien, maar laat je kind maar lekker krijsen in het supermarkt-karretje. Als je hem nu aandacht geeft, leert hij dat als hij gaat huilen en schreeuwen je hem aandacht geeft. Wordt ook niet boos, probeer niet gefrustreerd te raken, maar negeer je kind. Pas als hij weer rustig is en op een normale manier iets aan je kan vragen, beloon je dit door aandacht te geven.
Probeer wel bij jezelf na te gaan waarom je kind deze scene maakte in de supermarkt. Geef je hem wel genoeg aandacht? Negeer je hem misschien ook als hij netjes iets vraagt? Dit kan een oorzaak zijn. Maar, dreumesen en peuters blijven koppig, dus het kan net zo goed zijn, dat hij je even aan het uittesten was.

De 'naughty chair': wel of niet goed?
Iedereen kent wel de bekende 'naughty chair' van supernanny Jo Frost. Is dit nu wel of niet een goede manier om kinderen ongewenst gedrag af te leren? Ik denk dat hier twee kanten aan zitten. Wat mij betreft zou de 'naughty chair' alleen als uiterste middel moeten worden ingezet. Alleen als een kind herhaaldelijk niet luistert en echt gedrag vertoont wat niet kan (slaan, bijten e.d.). Daarnaast vind ik het slecht om dit te benoemen als straf. Een jong kind moet leren en doet maar weinig bewust echt fout. Hierbij hoort, wat mij betreft, dus ook geen straf. Wat je doet als je je kind op de 'naughty chair' zet, is hem even uit de situatie halen en apart zetten. Kinderen die herhaaldelijk anderen kinderen (of jou) slaan, zullen hun gedrag niet veranderen als ze in dezelfde situatie blijven met de persoon waar ze boos op zijn. Net als wij, moeten kinderen soms even 'afkoelen' en moeten de scherpe randjes van de emotie er even af. Je zet een kind dus apart, hij krijgt geen straf. Ook belangrijk is dat de 'naughty chair' een plek krijgt in dezelfde ruimte als waar jij bent. Zet een kind niet in de gang of in de hoek, maar zet hem op een plek waar hij jou kan zien en jij hem. Als je een kind wel in de gang zet, zal hij zich eerder als persoon afgewezen voelen. Dit wil je niet doen. Je keurt zijn gedrag af, niet zijn persoonlijkheid.
Hoe lang laat je je kind zitten? Hier heeft Jo Frost een goede richtlijn voor: ongeveer een minuut per leeftijdsjaar. Ook in de verdere procedure van het gebruik van de 'naughty chair' ben ik het in grote lijnen eens met Jo Frost:
1. Eerst aangeven dat iets niet mag. Herhaalt het gedrag zich? Herhaal de boodschap. Dreig niet met de 'naughty chair'! Herhaal de boodschap maximaal 3 keer. Bij een 4e keer:
2. Loop je met het kind naar de 'naughty chair'. Je zegt het kind dat hij daar even mag gaan zitten. Wil hij niet? Dan zet jij hem neer.
3. Je vertelt duidelijk en eenvoudig wat het kind niet goed heeft gedaan en dat het daarom op deze plek zit: 'Naam, jij slaat mij. Dat vind ik niet leuk. Dat doet zeer. Jij moet hier even zitten. Ik kom zo bij je terug.'
4. Loopt je kind weg van de plek? Zet hem terug. Blijf dit herhalen, totdat je kind de afgesproken tijd is blijven zitten.
5. Na de afgesproken tijd, ga je naar je kind en vraagt: 'Weet jij waarom je hier even zat?' Samen bespreek je waarom je kind op de 'naughty chair' zat. Herhaal de boodschap.
6. Maak het goed! Om ervoor te zorgen dat je kind zich niet als persoon afgewezen voelt, is deze stap erg belangrijk. Goed maken leert je kind 1) dat als hij iets doet wat niet goed is, hij het dan goed moet maken en 2) dat je hem echt nog wel lief vindt. Vraag je kind om sorry te zeggen, geef elkaar een knuffel, een kus, er zijn verschillende manieren van goed maken. Als een kind een ander kind slaat, is het uiteraard net zo belangrijk dat hij het met dit kind ook goed maakt!

Gewenst gedrag aanleren
Wat eigenlijk nog veel beter is en een stuk effectiever werkt, is niet ongewenst gedrag afleren, maar gewenst gedrag aanleren! Hoe doen we dit?

Voordoen! Jij bent het voorbeeld!
Kinderen imiteren ons gedrag eindeloos. Zij leren door van ons af te kijken. Het allereerste wat we moeten doen als we willen dat een kind gedrag laat zien dat wij als gewenst beschouwen, is dit gedrag zelf ook laten zien. Als we  niet willen dat ons kind schreeuwt, schreeuw dan zelf ook niet. Als we willen dat ons kind netjes aan ons vraagt of hij een koekje mag, vraag dan ook netjes aan je kind of hij al klaar is met eten.
Ik kan het niet vaak genoeg zeggen: jonge kinderen pikken veel meer op dan wij denken. De ruzie die papa en mama gisteravond hadden, wordt de volgende dag door je peuter nagespeeld. Of je dreumes zegt ineens 'verdomme' als iets niet lukt. Vergeet nooit: jij bent het voorbeeld!

Alternatieven bieden
Als je ziet dat je kind iets doet wat niet mag, probeer hem dan een alternatief te bieden. Slaan mag niet, maar vertellen dat je iets niet leuk vindt en daarom boos bent, mag wel. De kraan opendraaien en de badkamer dweilen, mag niet, maar mama helpen met een stofdoekje bij het schoonmaken, mag wel.
Er is bijna altijd wel een alternatief te bedenken bij ongewenst gedrag. Het mooie van zo'n alternatief is dat je kind niet alleen leert wat niet mag, maar belangrijker: hij leert vooral wat wél mag! Je zult merken dat dit op de lange termijn stukken effectiever is en dat je kind op latere leeftijd dit ook kan doortrekken naar andere situaties.
Naast het bieden van alternatieven, kun je ongewenst gedrag natuurlijk ook proberen voor te zijn. Wil je niet dat je peuter een scene gaat schoppen in de supermarkt? Geef hem dan mede verantwoordelijkheid over de boodschappen. Je kunt je peuter betrekken bij het boodschappen doen door samen op zoek te gaan naar de juiste producten. Je kunt dit zo uitgebreid doen als je wilt. Geef je kind een eigen karretje, zet hem in jouw winkelwagentje, vertel hem waar je naar op zoek bent of geef hem een eigen boodschappenlijstje met plaatjes van wat je nodig hebt.

Belonen
Tot slot is het erg leuk en effectief om je kind te belonen als hij gewenst gedrag laat zien. Dit kan op heel veel verschillende manieren. Van een simpele 'goed zo' tot het geven van een klein cadeautje. Een leuke manier om je kind te belonen, is bijvoorbeeld een stickerkaart. Je pakt een a4'tje (die kan je je kind ook nog laten kleuren) en daar plak je stickers op als je kind gewenst gedrag laat zien. Dit kan op zich al een hele beloning zijn, maar je kunt ook afspreken dat er een iets grotere beloning volgt bij een bepaald aantal stickers. Als je dit doet, is het belangrijk dat je kind kan zien wanneer dit is. Krijgt je kind bij 10 stickers een beloning? Teken dan 10 vakjes op de stickerkaart waar de stickers in komen.
Zorg er verder voor dat het gedrag wat je wilt belonen concreet is. 'Je netjes gedragen aan tafel' is erg vaag. Maak hier bijvoorbeeld van: 'Niet schreeuwen aan tafel en je bord leegeten.' Focus ook niet op meer dan 2 of 3 dingen tegelijk, want dan wordt het te lastig voor je peuter om te onthouden wat er van hem wordt verwacht.
Strooi niet met de stickers. Zorg ervoor dat het speciaal blijft. En een cadeautje als de kaart vol is, kan, maar denk er dan goed over na bij hoeveel stickers de kaart vol is. Je wilt niet elke week een cadeautje hoeven te kopen. Als je kind herhaaldelijk het gewenste gedrag laat zien, kun je het geven van stickers weer gaan afbouwen.
Als laatste wil ik toevoegen dat je een kind nooit met eten moet belonen. Dit kun je namelijk niet verantwoord doen. Je kunt best 5 keer per dag een sticker geven, maar 5 keer per dag een snoepje wordt onverantwoord. Daarnaast krijgen kinderen een verkeerd beeld van eten als je ze leert dat eten een beloning is. De kans is groot dat ze zichzelf later blijven belonen met eten en zo overgewicht ontwikkelen.

Conclusie
Elk kind is maakbaar en jij bent het voorbeeld!
Belonen is beter dan straffen.
Probeer ongewenst gedrag vooral te negeren.
Gebruik de 'naughty chair' alleen in uiterste nood en als 'time-out', niet als straf.
Benoem het gedrag van je kind als 'stout' of 'niet goed' en niet je kind.
Probeer ongewenst gedrag te voorkomen en bied alternatieven aan.
Onthoud: elk kind is anders en uniek en elke ouder is anders en uniek. Probeer voor jouw kind te ontdekken wat wel en niet werkt. Sommige kinderen lijken totaal niet gevoelig voor beloningen, dan zul je andere dingen moeten verzinnen. Dit is een onderwerp waarbij alle kinderen echt als individu gezien moeten worden. De hierboven beschreven punten zijn slechts richtlijnen. Haal er voor jezelf uit wat werkt. Varieer, wees creatief en bovenal: laat je kind merken dat je van hem houdt (ook als hij af en toe (een beetje) stout doet)!

Wil je dat ik een keer bij jou thuis kom om je hierbij te coachen? Dat kan! Kijk op www.parentingcompany.nl!