Mijn zoontje is net geboren en we krijgen volop kraamvisite. Een meisje van 7 ziet twee zoogcompressen op tafel liggen. "Wat is dat?", vraagt ze. Ik ben normaal best goed in het uitleggen van schijnbaar ingewikkelde dingen aan kinderen, maar nu laat mijn creativiteit me even in de steek. Ik begin mijn uitleg: "Dat is voor de borstvoeding. Uit mijn borsten komt melk voor de baby..." Na deze tweede zin is het meisje alweer afgehaakt. "Oh, dat snap ik nog niet zo goed...", zegt ze en ze gaat verder over iets anders. Ik haal toch een beetje opgelucht adem...
Borstvoeding. Misschien komt het omdat ik er zelf middenin zit, maar wat is daar toch veel om te doen. Gewoon voeden lijkt niet meer te bestaan. Je vindt het of niks of je doet het altijd en overal tot je kindje minimaal 2 jaar is. Dat veel jonge moeders daar een beetje tussenin bungelen, lijkt maar weinig aandacht voor te zijn. Je kunt in deze tijd van extremen snel het gevoel krijgen dat de keuzes die jij maakt niet de goede zijn. Hopelijk stelt deze blog je dan een beetje gerust. Welke keuze je ook maakt, het is jouw keuze! En zo lang je die weloverwogen neemt, is het de juiste.
Het eerste dilemma
Voeden op verzoek of voeden op schema?
Deze blog gaat over borstvoeden. En dan vooral in combinatie met opvoeden. Daarmee bedoel ik dat je bij elke keuze die je maakt rondom de borstvoeding, ook een keuze maakt met betrekking tot de opvoeding. De eerste keuze waar borstvoedende mama’s vaak tegenaan lopen is die van voeden op verzoek of voeden op schema. Ook hier lijk je een keuze te moeten maken voor een van de twee extremen. Je baby direct bij elke kik aanleggen of stipt om de 3 uur. Zelf vond ik het fijn om hier de middenweg te kiezen. De eerste paar dagen, heb ik mijn zoontje veel aangelegd. Welke keuze je ook maakt, dit is belangrijk om de borstvoeding goed om gang te laten komen. Aangezien mijn zoontje de eerste drie dagen zo’n beetje alleen maar sliep, moest ik hem wakker maken voor de voedingen, wat in mijn geval betekende dat ik eigenlijk al gelijk op schema voedde. Op verzoek voedden heb ik later nog wel geprobeerd, maar werkte voor mij niet. Ik had baat bij de structuur en ik had de indruk dat dat voor mijn zoontje ook gold. Als ik hem op verzoek voedde, dronk hij een paar slokken en haakte dan weer af. 10 minuten later begon hij alweer te huilen. Strikt om de 3 uur voeden heb ik nooit gedaan en zou ik ook niet adviseren. Je baby heeft geen klok in zijn hoofd. Wel kan hij al jong leren om steeds een beetje meer in een keer te drinken waardoor hij langer zonder voeding kan. Zijn lijfje is zo ontworpen dat zijn maag in de eerste week al groeit van formaat druif (zo’n 5 ml) op de eerste dag naar formaat abrikoos (50 ml) aan het einde van de eerste week. Na een maand heeft de maag van je baby ongeveer de grootte van een ei (120 ml). Dat betekent dus dat je baby steeds een beetje meer uit je borsten kan drinken in een keer. Het betekent ook dat in je in je kraamweek (en de eerste maand daarna) je baby niet gelijk al om de 3 uur kan aanleggen. De babymaag is simpelweg nog niet groot genoeg om een hoeveelheid te drinken waarmee hij zo lang vooruit kan. Maar, voeden op schema kan ook om het uur.
Maak een keuze die bij jou past. Laat je niet vertellen dat als je niet op verzoek voedt, je borstvoeding dan nooit goed op gang zal komen. Belangrijker is dat je vaak voedt.
Voeden op verzoek kan, in tegenstelling tot wat ik heb ervaren, ook juist heel veel rust geven. Het enige wat je hoeft te doen, is kijken naar je baby. In de eerste week leg je je baby eigenlijk altijd gelijk aan als hij wakker is (overigens gaat dit zo’n beetje ook op als je op schema voedt). Later observeer je je baby. Geeft hij hongersignalen af? Dan leg je hem aan de borst, of het nu 1 uur geleden was dat je hem voedde of 3 uur.
Als dit voor jou goed voelt, maak dan vooral deze keuze! En kijken mensen raar op als je je baby voor de derde keer aanlegt als je ergens op visite bent? Laat je daar niet onzeker door maken! Jij doet het op jouw manier.
De keuze die je maakt rondom dit dilemma kan zeker ook beïnvloedt worden door de opvoedkeuzes die je maakt. Voorop gesteld: je kunt je kindje de eerste 6 maanden niet verwennen. Wel kan je kindje de eerste 6 maanden ergens aan wennen.
Bij voeden op schema leer je je kindje dat hij meer in een keer moet drinken, door hem niet te snel na een voeding weer aan te leggen. Jij bepaalt voor een groot gedeelte wanneer hij eten krijgt. Natuurlijk ben je niet blind voor de signalen die hij afgeeft, maar je zult er wellicht niet elke keer aan toegeven.
Bij voeden op verzoek leer je je kindje dat zijn hongersignalen altijd worden gezien. Hij mag bepalen wanneer hij weer wil drinken. Jij volgt.
Beiden zijn prima keuzes als je ze weloverwogen maakt. Wat past bij jouw manier van opvoeden? Misschien verander je ook wel van voeden op verzoek naar voeden op schema als je kindje wat ouder is. Dat kan een hele logische keuze zijn.
Neem in je overweging mee dat welke keuze je ook maakt, jij als ouder toch altijd meer bepaalt dan je misschien denkt. Het interpreteren van de signalen die je jonge baby afgeeft, doe jij. Volledig voeden op verzoek bestaat in die zin eigenlijk niet. Want, 100% zeker weten of je baby om voeding vraagt, kun je niet. Je baby aanleggen als hij wakker wordt, huilt, smakt of sabbelt, kan ook betekenen dat je hem misschien wel vaker laat drinken dan hij uit zichzelf zou doen. Ook dat geeft niet. Zeker niet als je de keuze maakt dat borstvoeden voor jou meer is dan alleen maar voeden.
Het tweede dilemma
Troosten en slapen aan de borst
Een tweede keuze die je bewust kunt maken. Is borstvoeden voor jou alleen maar voeden? Of is het meer dan dat? Voor veel moeders is borstvoeden, naast eten geven, ook troosten, knuffelen, slapen, intimiteit, veiligheid en soms nog veel meer.
Helemaal kiezen kun je hier niet. Borstvoeden gaat vrijwel automatisch samen met troost, liefde, warmte, veiligheid en vaak ook slaap. In de eerste maanden zou ik je adviseren hier ook gewoon aan toe te geven. Je baby wakker houden tijdens het drinken, is vaak niet eens mogelijk. Aanleggen en zo veel mogelijk genieten!
Zelf heb ik gemerkt dat die borst echt een wondermiddel was. Hoewel ik me van te voren had voorgenomen dat borstvoeden voor mij vooral voeden zou zijn, heb ik toch ook dankbaar gebruik gemaakt van alle andere voordelen die het met zich meebrengt. De borst helpt in veel gevallen beter dan een knuffel, paracetamol, speen of kus. Het is de snelste manier om je kindje weer in slaap te krijgen als hij ‘s nachts wakker wordt en een fijne manier van geruststelling als je kindje verdrietig is.
Maar, natuurlijk, ook hier maak je een keuze. En die keuze kan ook best veranderen door de tijd heen. Waar ik in de eerste maanden de borstvoeding ook nog inzette als troostmiddel of slaapmiddel, ben ik dat bewust minder gaan doen toen mijn zoontje ouder werd. Ik koos ervoor hem niet afhankelijk te laten worden van mijn borsten en daarmee van mij. Ik wilde dat papa of oma ook kon troosten als hij ‘s nachts wakker werd. En ik wilde dat hij een flesje ook zou accepteren, zodat ik ook af en toe weg kon.
Dat was mijn keuze en die voelde voor mij goed. Dat betekende wel dat mijn zoontje ook wel eens even huilde in bed of niet gelijk rustig werd als hij een flesje kreeg. Maar, baby’s leren ontzettend snel. En papa’s armen bleken een net zo magische werking te hebben als mijn borsten. Mijn kindje moest daar alleen wel even achter komen. En dat is niet zo gek. Die tijd moet je het geven als je deze keuze maakt.
Soms kan het best een beetje tegen natuurlijk voelen om je kindje de borst te ontzeggen waar je dat eerder niet deed. Voelt dit voor jou echt niet goed? Doe het dan vooral niet! Maak dan de keuze dat jouw borsten er ook zijn voor troost en slaap. Weet wel dat je kindje hier aan went en dat het lastig kan zijn om af te bouwen als het voor jou niet meer fijn is. Het kan fijn zijn je kindje te leren dat er ook andere manieren zijn waarop hij getroost kan worden. Er is niks mee om je kindje dit al te leren als hij 6 maanden is.
Je maakt de keuze wie er bepaalt: jij of je kindje? Bepaal jij waar de borstvoeding voor is? Of laat je je kindje het moment bepalen waarop hij zijn troost ergens anders zoekt dan bij jouw borst? Welke keuze je ook maakt, voel je vrij om deze te veranderen op elk moment. Dacht je eerder het borstvoeden net zo lang vol te houden als je kindje er om vraagt, maar merk je na een jaar dat jij er klaar mee bent? Natuurlijk kan je dan alsnog de keuze maken om af te bouwen. Neem hier de tijd voor en wees wel consequent. Wordt er niet meer getroost aan de borst? Besluit dan niet een week later dit toch wel weer een keertje te doen. Dat maakt het voor je kindje erg onduidelijk en daar zal hij alleen maar meer overstuur van raken.
Het derde dilemma
Kunstvoeding
Ook al weer zo’n thema waar ik de middenweg vaak mis. Waar zijn de moeders die naar alle tevreden borst- en kunstvoeding combineren?
Veel mensen hebben over een kustvoeding een duidelijk uitgesproken mening. Die heb ik ook. En die zal ik allereerst hier delen.
Kunstvoeding in de eerste 6 maanden raad ik af. Dit puur om het feit dat de darmpjes van je baby nog niet af zijn als hij geboren wordt. Borstvoeding legt een beschermend laagje aan de binnenkant van de darmwand. Deze zorgt ervoor dat je kindje de voeding beter kan verwerken. Minder krampjes dus. Kunstvoeding heeft deze beschermde werking niet. Sterker nog, kunstvoeding breekt deze beschermlaag zelfs weer af. In de eerste 6 maanden combineren, is vooral erg zonde van het goede werk van de borstvoeding. Bovendien moeten de babydarmpjes wennen aan het verwerken van eten. 1 soort voeding is dan aan te raden. Pas na 6 maanden zijn de darmpjes van je baby toe aan ander voedsel en kun je, naast de borstvoeding, ook andere soorten voeding gaan geven.
En dan nog een groot voordeel, ten opzichte van kunstvoeding, de antistoffen die je je kindje meegeeft. Die zitten gewoon niet in kunstvoeding. Goed, daar laat ik het bij.
Ik ben dus een grote voorstander van exclusieve borstvoeding in de eerste 6 maanden. Het is gezonder, daar valt niet over te twisten.
Maar, borstvoeding geven kan veel vragen van een moeder. Soms te veel. Als borstvoeding geven te veel stress, onrust of depressieve gevoelens oplevert, dan is het soms beter om te stoppen. Dit advies zal ik zeker niet geven als het na een week een beetje tegenvalt. Maar, als je het na maanden ploeteren, ontstekingen, kloven en stress en gewoon niet meer kunt opbrengen, dan brengt het vaak heel veel rust om de keuze te maken te stoppen. De gezondheid van je kindje wordt niet alleen bepaald door wat hij eet, maar ook door de liefde en rust die hij ervaart bij zijn omgeving. Onrust is vaak een grote oorzaak bij huilbaby’s. Borstvoeding is heerlijk als het bij je past, als het lukt en als je het in alle rust kunt geven aan je kindje. Maar, is dat niet het geval? Weeg dan de voors en tegens tegen elkaar af en maak een weloverwogen keuze.
Overigens, jouw wil om wel of geen borstvoeding te geven aan je kindje kan alles bepalend zijn. Wil je heel graag, maar lukt het niet? Schakel dan hulp in! Een lactatiekundige kan je enorm helpen en geruststellen. Evenals je moeder, zus of vriendin die al ervaring heeft. Laat je niet iets aanpraten waar je niet achterstaat, maar stel gerichte vragen. Oefen met verschillende houdingen en vraag hoe je vriendinnen voeden in het openbaar. Wie weet heeft er een wel een tip waar je zelf nog nooit aan had gedacht! Vraag kolftips aan je collega’s met kleine kinderen. Internet kan soms helpen als je vragen hebt, maar het kan je ook erg onzeker maken. Wees hier dus voorzichtig mee.
Geef niet te snel op. Voor heel veel moeders valt het tegen in het begin. Je kindje drinkt niet ineens zomaar keurig uit de borst (en ook niet uit de fles trouwens). Borstvoeding is de eerste weken, en soms zelfs maanden, gewoon hard werken. Jullie moeten het allebei leren. Ook bij een tweede of derde kindje kan je dat zo ervaren. Probeer je hier niet door te laten ontmoedigen. Focus je op het gevoel als je baby je borst goed pakt en zuigt. Ik heb dat ervaren als een enorm gevoel van trots. Zolang ik dat voelde, was al het gedoe er omheen het dubbel en dwars waard. (En mijn zoontje had erge reflux en is altijd een onrustige drinker geweest.)
Goed, je geeft borstvoeding en de ‘mijlpaal’ van 6 maanden is behaald. Hoera! Nu gaan veel ouders hun kindje ook andere soorten voeding aanbieden. Veel moeders werken inmiddels weer, wat het borstvoeden soms best lastig maakt overdag. Kolven is vaak geen leuke bezigheid en voor veel moeders de reden om te stoppen met borstvoeding. Hier een echte gouden tip als je niet wilt stoppen, maar als kolven ook niet meer lukt: combineer de borstvoeding met kunstvoeding! Met 6 maanden zijn de darmpjes van je baby nagenoeg af. Je kindje krijgt nu ook andere soorten voeding, dus kan kunstvoeding ook echt geen kwaad. Mijn moeder heeft ooit tegen me gezegd: alleen nog ‘s avonds en ‘s ochtends voeden, houd je heel lang vol. En ze had gelijk. Heel af en toe loopt bij moeders de productie dan zo terug dat er niks meer overblijft. Maar, meestal is dit niet zo! Bouw langzaam af naar een hoeveelheid voedingen die voor jou wel haalbaar zijn. Voor mij betekende dat, dat ik nog een tijdje 3 borstvoedingen kon geven. 2 live aan de borst, en eentje afgekolfd. Ik moest dan wel voor 1 voeding 2x kolven op mijn werk. Toen dat ook niet meer lukte (er kwam domweg niet meer genoeg melk), ben ik overgestapt op kunstvoeding overdag en borstvoeding ‘s avonds, ‘s nachts en ‘s ochtends. En dat doe ik nu, na een jaar, nog steeds en bevalt heel goed.
Het vierde dilemma
Hoe lang blijf ik voeden?
Dan het laatste dilemma: hoe lang blijf je borstvoeding geven? Iedereen lijkt hier wat anders in te adviseren. Welke keuze je ook maakt, er zal altijd wel iemand zijn die je het gevoel geeft dat je het niet goed doet. Maar, ook hier kies jij!
Je kiest voor wat jij gezond vindt, maar ook voor wat jij pedagogisch wilt. Het pedagogische aspect van langvoeden mag ook best eens besproken worden.
Vaak gaat lang voeden (voeden na 1 jaar) gepaard met voeden op verzoek. En voeden op verzoek betekent vaak voeden als troost, voeden om in slaap te vallen en voeden als je kindje dat wil. Voor veel moeders de manier van borstvoeden. Prima. Besef je alleen wel dat je hier een keuze maakt. Je maakt de keuze om je kindje te laten bepalen. Hij bepaalt wanneer hij drinkt. Hij bepaalt hoe vaak hij wakker wordt ‘s nachts en hij bepaald wanneer het tijd is om je borst tevoorschijn te halen.
Hoe doe je dat met andere dingen? Wat bepaalt je kindje nog meer en wat bepaal jij? Ook hier mag je best de keuze maken dat jij bepaalt wanneer er gedronken wordt. Voeden op verzoek moet passen bij jouw manier van opvoeden. Past dat niet of voel je je daar niet comfortabel bij? Kies dan voor een manier van langvoeden die wel bij je past! Dit kan betekenen dat je alleen nog voedt rondom slapen. Het kan ook betekenen dat je overdag blijft voeden, maar alleen tijdens de lunch bijvoorbeeld. Lang borstvoeding geven hoeft niet te betekenen dat jij de controle volledig loslaat.
Zelf had ik geen plan. Ik had me enkel voorgenomen dat ik borstvoeding wilde geven. En omdat dat zo goed voelde, had ik enorme motivatie om door te zetten op de momenten dat het wat minder ging. Pas na 5 maanden kon ik een beetje relaxed voeden. 6 maanden wilde ik exclusief borstvoeding geven en daarna zou ik wel zien. Het combineren met kunstvoeding (en inmiddels met allerlei ander soorten eten) bevalt mij zo goed, dat ik nu, na 1 jaar, geen idee heb hoe lang ik nog blijf voeden.
De wereldgezondheidsorganisatie (WHO) adviseert om je kindje tot 2 jaar borstvoeding te blijven geven. Maar heel weinig westerse moeders doen dat ook. Meestal wordt er gestopt met voeden omdat het normaal is. Iedereen stopt toch na 6 maanden? Jammer vind ik dat. Natuurlijk wil ik je hier niet het gevoel geven dat je een verkeerde keuze maakt als je ergens in het eerste jaar stopt. Wel wil ik je bewust maken van het feit dat jij kiest! Niemand anders bepaalt voor jou of en hoe je borstvoeding geeft. En je mag jezelf best eens de kritische vraag stellen waarom je wilt stoppen. Voelt het goed zo? Is het mooi geweest? Prima. Maar, stop niet omdat je denkt dat het zo hoort.
En probeer het gewoon eens uit om nog maar twee keer per dag te voeden. Je kan gewoon je eigen bh’s weer aan overdag (ook best belangrijk) en ‘s avonds heb je altijd een heerlijk momentje van rust en intimiteit met je kindje wat helemaal van jullie is. Klinkt bijna te mooi om waar te zijn…
Nou, toch nog een beetje borstvoedingspropaganda. Wat ik je vooral wil vertellen, is dat jij kiest. En dat het belangrijk is om, zoals bij elke keuze in de opvoeding, die keuze weloverwogen te maken. Borstvoeding geven hoeft niet op verzoek en lang borstvoeding geven kan prima op een manier die bij jou past. Denk buiten de paden die je kent en wees kritisch naar jezelf en naar anderen. Kijk om je heen, hoe doen anderen het? Wat vind je daar goed aan? Wat zou je zelf anders willen?
Zelf had ik van te voren nooit gedacht dat ik zo lang borstvoeding zou blijven geven. Ik had van langvoeden een totaal verkeerd beeld. Ik dacht dat dat niet bij mij zou passen. En dat was ook zo geweest op de manier die ik kende. Maar, door mijn eigen weg hierin te vinden, kan ik doen wat goed voelt en wat bij mij past! En dus ook nog steeds borstvoeding geven nu mijn zoontje 1 jaar is.
