Huilende baby's, huilende peuters, huilende moeders... Wat doen we ermee? Sommige kinderen huilen om het minste of geringste, terwijl anderen alleen iets van zich laten horen als er écht iets is. Tenminste, zo interpreteren wij dat. Waarom huilen wij eigenlijk? En wanneer doen we dat? Waarom is dat voor iedereen zo verschillend? En hoe zien we die verschillen al terug bij onze kleine kinderen? En dan: wat doen we ermee? Troosten of laten huilen? We willen geen 'verwende' kinderen, maar we willen onze kinderen natuurlijk wel serieus nemen als er iets is. Hoe doe je dat?
Huilen, waarom wij wel en dieren niet?
Waarom huilen wij eigenlijk? Wat is het nut ervan? Waarom kunnen baby's vanaf de geboorte al huilen? Wij zijn de en enige 'diersoort' die huilt bij emoties. Veel dieren hebben wel traanbuisjes, maar die dienen enkel het nut om het oog schoon en gezond te houden.
Een verklaring voor het huilgedrag bij baby's ligt hem er volgens wetenschappers in dat wij als mensen veel te vroeg geboren worden. Ons brein is in de loop der tijd steeds groter geworden, wat erin heeft geresulteerd dat we al eerder geboren moeten worden, anders passen we niet meer door het geboortekanaal. Dit betekent echter ook, dat wij eigenlijk nog niet helemaal 'af' zijn als we geboren worden. Veel dieren kunnen direct staan en lopen na de geboorte. Onze baby's kunnen praktisch niks en zijn volledig afhankelijk van anderen.
Om deze reden is het ontzettend belangrijk om een zeer krachtig signaal af te kunnen geven, zo zeggen wetenschappers. Een signaal dat er voor zorgt dat ouders zich gelijk verbonden voelen met hun baby. Tranen zetten het geschreeuw van een baby extra kracht bij en geven overduidelijk de hulpbehoevendheid van de baby weer.
Dat verklaart echter nog niet waarom wij als volwassenen deze tranen blijven produceren. En het verklaart al helemaal niet waarom we dat doen op de meeste uiteenlopende momenten en dus niet alleen om onze hulpbehoevendheid aan te geven. Waarom we als volwassenen nog steeds huilen, is voor veel wetenschappers ook nog niet helemaal duidelijk. De beste verklaring zit hem misschien in onze uitgebreide sociaal-emotionele ontwikkeling. Wij gebruiken huilen en tranen om verbale (en non-verbale) boodschappen kracht bij te zetten, om empathie op te wekken bij een ander én om medeleven te tonen aan de ander.
Dit laatste kunnen we soms niet eens tegenhouden. Verdriet herkennen bij een ander en gaan meehuilen lijkt een essentiële vaardigheid die er al vanaf onze geboorte is. Recent onderzoek toont zelfs aan dat baby's verdriet bij volwassenen al herkennen, ook als dit zonder tranen gepaard gaat.
Waarom wij ook huilen bij ontlading, als we juist heel hard moeten lachen en waarom we eerder huilen bij een romantische film dan bij wereldleed, dat lijkt voor de wetenschap nog een onbeantwoorde vraag.
Huilende baby's
Baby's huilen dus vooral om aan te geven dat ze een ander nodig hebben. In het begin kunnen baby's nog niet huilen met tranen, maar al vrij snel rollen dikke tranen over hun wangen als ze honger of een vieze luier hebben, als ze moe zijn, aandacht willen, enz. Voor baby's is het bovendien nagenoeg de enige manier van communiceren met een ander.
Vaak stellen ouders mij de vraag: kan ik mijn baby verwennen door hem steeds maar te troosten als hij huilt? Als antwoord geef ik dan vaak: 'Nee, in eerste instantie niet.' Om het makkelijk te houden kun je voor jezelf de stelregel aanhouden dat je een baby tot 6 maanden niet kan verwennen. Deze tijd heeft hij (en heb jij!) nodig om een band op te bouwen, de hechting tot stand te laten komen en vertrouwen in elkaar te krijgen.
Om dit wat beter te begrijpen vraag ik ouders vaak terug te denken aan de tijd waarin ze elkaar leerden kennen. Die eerste maanden waarin je continue bij elkaar wilde zijn, afscheid nemen soms onmogelijk voelde en je misschien ook wel erg jaloers was als de ander iets deed zonder jou. Waarom sta je nu niet meer met tranen in je ogen afscheid van elkaar te nemen? Waarom vind je het nu prima als je partner op stap gaat met vrienden? Ook tussen jou en je partner is er hechting ontstaan. Je hebt elkaar leren kennen, een band op gebouwd en dat heeft gezorgd voor vertrouwen. Maar, dat was er natuurlijk niet van de ene op de andere dag. Waarschijnlijk zul je, als je terug kijkt, herkennen dat zo'n periode ongeveer een half jaar tot een jaar duurt. En zelfs daarna zul je af en toe nog wel eens even wat meer behoefte hebben aan bevestiging van jullie band.
Zo is het voor jou en je baby ook. Je baby heeft tijd nodig om vertrouwen te krijgen in jullie band. Pas na ongeveer een jaar is de basis gelegd voor de hechting tussen jou en je kind. Vaak zie je dan ook dat juist dán kinderen ineens grote verlatingsangst laten zien. Ineens krijgen ze veel moeite met het afscheid nemen van mama of papa op het kinderdagverblijf. Dit is echter een goed teken. Het betekent dat je kindje veilig aan jou gehecht is. Vaak is hier weinig aan te doen en leren kinderen vanzelf dat je gewoon altijd weer terug komt als je weggaat.
Ingaan op dit huilgedrag van je baby is dan ook essentieel. Als je je baby negeert, zal hij niet het vertrouwen krijgen dat jij er bent als er iets is. Nog los van het feit dat je baby jou ook echt nodig heeft, omdat hij zelf nog niks kan. Huilen om honger, een vieze luier en vermoeidheid kennen we allemaal wel en daar geven we ook vaak aan toe. Maar, vergeet ook vooral het huilen om aandacht niet. Je baby wil gewoon veel bij je zijn om een goede band met je op te bouwen. Geef hier, zeker in de eerste 6 maanden, ook gewoon aan toe.
Huilende peuters
Als kinderen wat ouder worden, zullen ze ergens in het verhaal ook moeten leren dat er andere manieren van communiceren zijn. Echter, dit kunnen ze pas leren als ze ook de beschikking hebben over deze andere manieren. Zolang je baby nog niet kan kruipen of praten, blijft huilen zijn voornaamste communicatiemiddel. Dat betekent niet altijd dat je ook steeds moet blijven 'toegeven' aan het huilgedrag. Zo kun je vanaf een maand of 6 je baby best even laten huilen in bed. Je kan hem zo 'leren' dat in slaap vallen soms lastig is, dat alleen zijn er af en toe ook bijhoort, maar dat dat niet erg is. Je blijft je baby opzoeken en laat hem nooit langer dan 5 minuten huilend alleen. Zo weet hij dat jij er bent, maar leert hij ook alleen in slaap te vallen. Hoe ouder je kindje wordt, hoe langer je hem soms even huilend alleen kan laten. Maar, houdt 10 minuten zo'n beetje aan als maximum.
Waarom de ene baby meer huilt dan de andere baby, heeft vaak weinig te maken met hoe jij daarmee omgaat. Veel huilen kan een fysieke oorzaak hebben of een grote behoefte om veel bij je te willen zijn.
Bij dreumesen en peuters wordt dit, mijns inziens, anders. Deze kinderen laten veel meer aangeleerd gedrag zien. Vandaar ook dat we vaak een groot verschil zien tussen meisjes en jongens. Jongens moeten 'stoer' zijn en daar hoort huilen vaak niet bij. Meisjes mogen van ons veel meer hun emoties laten zien. Hoe ouder kinderen worden, hoe duidelijker deze verschillen naar voren komen. Ze worden niet alleen (onbewust) gevoed door jou als ouder, maar door de hele maatschappij.
Hiervan kun je verschillende dingen vinden, maar het geeft in elk geval wél aan dat huilen stuurbaar gedrag is. En dan kun jij jezelf de simpele vraag stellen: hoe wil ik dat mijn kind is? Wat vind ik belangrijk?
Als je het mij vraagt, moet er een goede balans zijn tussen verbaal kunnen uitleggen wat er is en je emotie tonen. Kinderen hebben soms verdriet, net als jij, en moeten soms huilen, net als jij. Het is je niet vreemd, dus kun je ook bedenken wat je kind op zo'n moment nodig heeft. Een erg overstuur kind heeft troost nodig. En zal pas daarna in staat zijn om uit te leggen waarom hij zo overstuur was.
Geef je kind de ruimte om zijn emoties te uiten en vul niet te veel of te snel voor hem in. Praat met je peuter zodat je hem kan begrijpen. Maar, nog belangrijker: zodat hij zichzelf gaat leren begrijpen.
Luister verder naar je eigen gevoel. Als je kritisch blijft op jezelf, kun je daarnaast vaak ook prima vertrouwen op je gevoel. Wat heeft je kind nodig? Een beetje afleiding, troost of duidelijk taal?
Huilen als gewoonte
Voor sommige peuters lijkt huilen soms bijna een gewoonte. Als ze vallen, als ze pijn hebben, als ze schrikken, als ze hun zin niet krijgen, als iets wordt afgepakt. Bij deze peuters is het huilen om hun hulpbehoevendheid aan te tonen diep verankert geraakt in hun gedrag. Of beter gezegd: deze peuters hebben te weinig geleerd dat ze zelf ook dingen kunnen oplossen. Af en toe huilen omdat je hulp nodig hebt, mag als peuter best nog wel eens. Maar, let er bij je kind op dat dit geen patroon wordt wat je dagelijks ziet.
De oorzaak van het gedrag zoals hierboven beschreven, kunnen we toch vaak vinden in de manier waarop de ouders/opvoeders met het (huil)gedrag van hun kind zijn omgegaan in het verleden. Vaak zie je dit gedrag bij kinderen van ouders die te veel van hun kind overnemen. De ouder die als een kind gevallen is, er gelijk al naartoe rent en vraagt waar hij pijn heeft. De ouder die soms het kind al behoed voor de val, nog voordat hij zelf heeft kunnen ontdekken. De ouder die zich te veel mengt in het spel van zijn kind met andere kinderen en zijn kind niet laat ontdekken hoe hij zich kan verweren. De ouder die toegeeft als zijn kind gaat huilen in de supermarkt als hij zijn zin niet krijgt.
Te veel 'pamperen' wordt dit in de volksmond genoemd. Kinderen leren hierdoor niet op zichzelf te vertrouwen. Terwijl dat juist een vaardigheid is, die ontzettend belangrijk is! Op het moment dat een kind veilig aan jou gehecht is, heeft hij een goede basis om vanuit daar ook op zichzelf te leren vertrouwen. En dat kan hij alleen leren als hij af en toe ook even op zichzelf is aangewezen. Als hij valt en merkt dat hij daarna gewoon weer op kan staan. Als iets van hem wordt afgepakt en hij leert dat als hij 'nee' zegt hij zijn speeltje terug krijgt. Natuurlijk heeft je kind jou nog steeds nodig om dit te leren. Maar, geef hem wel die ruimte en neem het niet over.
Als je kind valt, kijk dan eens de andere kant op of probeer je schrikreactie in elk geval te onderdrukken. Vaak zie je dat kinderen alleen gaan huilen als ze zien dat hun ouders geschrokken zijn of soms is alleen al kijken naar je kind voldoende. Bijna alsof je kind heeft geleerd dat dat gewenst gedrag is. Als jij niet kijkt of niet schrikt, heeft je kind jou in elk geval niet als referentiepunt om zijn emotie aan af te leiden en zal hij eerder gewoon weer opstaan zonder te gaan huilen.
Tot slot
Blijf vooral goed naar jezelf en naar je kind luisteren. Wees kritisch naar jezelf (stel jezelf af en toe eens de vraag: Wat voor kind wil ik? of Weet ik echt wat er met mijn kind aan de hand is of vul ik in?) en vertrouw ook op je gevoel. Een band tussen ouder en kind is ontzettend sterk en hecht in de meeste, gezonde, situaties. Op die band mag je ook gewoon vertrouwen als je twijfelt. Wat zegt je gevoel?
Bedenk ook waar jij behoefte aan hebt als je moet huilen en bedenk dat dit voor je kind vaak niet anders is. Een knuffel kan soms al wonderen doen.
Leer je kind ook vooral zijn gevoel te verwoorden, zodat hij andere communicatiemiddelen tot zijn beschikking heeft. Meer hierover lees je in de blogpost 'emoties'.
