Week van de opvoeding 2014: "Ik tel tot tien..."

Ik tel tot tien voor een kindje dat weer terug op zijn stoel moet gaan zitten. 
Ik begin te tellen: "1...2...." Achter mij hoor ik heel zachtjes van een kind (2,5) die dit met grote ogen aankijkt: "...3...."

Als ouder en opvoeder tel je vaak tot tien. Soms zachtjes in je hoofd, om je geduld te bewaren. Soms hardop om je kind te leren om tot tien te tellen. Soms in de vorm van een liedje tijdens het opruimen ("Wij ruimen alles samen op, ik tel van één tot tien. En als ik bij tien ben dan wil ik niks meer zien!"). Maar, misschien nog wel het meest als dreigement. Je kind krijgt nog tien tellen om op te houden met schreeuwen, om aan tafel te komen zitten, om naar je toe te komen, enz....
Hoe zit het eigenlijk met dit dreigement? Werkt 'ie een beetje? Hoe zit het überhaupt met 'dreigementen'? Of, laten we het consequenties noemen, dat klinkt wat vriendelijker.

Hoe vaak tel jij tot tien?
Als je kind iets doet wat niet mag, begin je vaak met tot tien tellen. Hiermee geef je je kind tien tellen de tijd om zijn gedrag aan te passen. Een prima methode wat mij betreft. Vaak hebben kinderen even nodig om überhaupt te beseffen dat ze ongewenst gedrag vertonen en om om te schakelen naar gewenst gedrag.
De meeste opvoeders zijn zelfs nog best flexibel in het tot tien tellen. Bij 8 wordt er al wat gesmokkeld door met halven te gaan werken; 'acht...acht en een half....negen....' En met een beetje geluk, als het kind echt niet opschiet, komen er bij 9 ook nog kwarten bij.
We doen dit omdat we natuurlijk het liefst hebben dat ons kind 'gewoon' luistert. En we geven ons kind het voordeel van de twijfel, als hij bij 8 nog steeds niets heeft veranderd aan zijn gedrag. 'Als ik nou heel langzaam tel.....?'
We doen dit ook, omdat we een beetje bang zijn voor de consequentie. We zijn heel goed in 'dreigen', maar het daadwerkelijk uitvoeren van de consequentie stellen we het liefst zo lang en zo veel mogelijk uit. Want, anders weet je zeker dat je weerstand krijgt. En dat willen we liever niet. We zijn nog net geen katten, maar ook wij mensen gaan conflicten het liefst uit de weg, ook met onze kinderen.
Dit zorgt ervoor dat we veel bezig zijn met 'tot tien tellen' (waarbij we vaak ook een dreigement uitspreken: "Als je binnen tien tellen niet in bed ligt, dan....."), maar dat dat tellen vaak nergens toe leidt. Je kind krijgt dit heel snel in de gaten. Tellen tot tien heeft totaal geen gewicht meer. Daarnaast wordt het een spelletje: hoe lang kan ik doorgaan tot mama echt boos wordt? En wat gebeurt er dan, als mama echt boos is?
Herken je dit? Lees dan hieronder hoe je consequenties op een goede manier kunt uitvoeren én hoe het niet alleen maar blijft bij tellen tot tien!

Wat werkt wel en wat werkt niet?
Wat ik heel veel hoor om me heen zijn ouders die dreigen met consequenties die ze onmogelijk uit kunnen voeren. Omdat het simpelweg onuitvoerbaar is: "Als je nu niet ophoudt, dan gaan we zonder jou naar opa en oma morgen." Omdat de consequenties pas over een hele tijd kan worden uitgevoerd: "Als je nu niet ophoudt, krijg je geen cadeautjes van Sinterklaas." Of omdat de consequentie veel te overdreven is: "Als je nu niet ophoudt, eten we nooit meer pannenkoeken."
Dus, als je een consequentie plakt aan bepaald ongewenst gedrag, zorg dan deze consequentie realistisch en uitvoerbaar is.
Voor jonge kinderen is het bovendien ook erg belangrijk dat de consequentie ook direct uitvoerbaar is. Dreig niet met 'vanavond geen Sesamstraat' als je kind 's middags zijn jas niet op wil hangen aan de kapstok. Daar zit zoveel tijd tussen dat je kind 's avonds al lang weer vergeten is dat hij geen Sesamstraat mocht kijken. Dit zal ongetwijfeld zorgen voor een hele hoop weerstand.
Ook is het belangrijk dat een consequentie te maken heeft met het ongewenste gedrag. Hiermee bedoel ik dat hij logisch moet zijn. Als je kind ruzie maakt met zijn vriendje tijdens een speelafspraak, is (na aangeven dat je wilt dat de twee samen gaan spelen) een logische consequentie dat de speelafspraak voorbij is als het ongewenste gedrag niet verandert. Niet dat je kind dan 's avonds zonder eten naar bed moet. Een consequentie die niets met het ongewenste gedrag te maken heeft, voelt voor je kind heel oneerlijk. Dit zorgt voor een hele hoop weerstand én bovendien leert je kind er waarschijnlijk ook weinig van. Nog een voorbeeld: Je kind zit met zijn eten te knoeien, op de grond gooien, uitspugen. Na herhaaldelijk waarschuwen dat je wilt dat hij zijn eten opeet in plaats van ermee te gooien, stopt het gedrag niet. Welke consequentie krijgt dit gedrag? Wat ik vroeger moest in zo'n geval, was net zo lang aan tafel blijven zitten tot ik mijn bord netjes leeg had gegeten. Hierdoor miste ik Tik Tak en Sesamstraat wat mij nog recalcitranter maakte en er uiteindelijk voor zorgde dat mijn moeder uiteindelijk toch met een compromis moest komen, anders zou ik gerust tot 22.00u aan tafel blijven zitten, zonder ook maar een hap te eten.
Wat werkt wel in zo'n geval? Als je kind met zijn eten blijft gooien, is etenstijd voor hem voorbij. Je haalt je kind van tafel en zegt hem dat hij maar iets anders moet gaan doen. Voor veel ouders is dit ontzettend lastig. Ze zijn veel te bang dat hun kind te weinig eet of ze hem juist zijn zin geven door hem van tafel te halen. Ik kan je geruststellen: eten is een eerste levensbehoefte van je kind. Hij zal het daarom echt niet lang volhouden om avond aan avond hetzelfde gedrag te vertonen. En bovendien zorg je er op deze manier voor dat hij het ongewenste gedrag niet meer uit kan voeren, en dan is de lol er snel vanaf.
Naast dat consequenties moeten passen bij het ongewenste gedrag en dat ze uitvoerbaar moeten zijn, is er nog een heel belangrijke voorwaarde. Blijf zelf rustig en, als het lukt, toon weinig tot geen emotie. Soms zal je kind wellicht het bloed onder je nagels vandaan halen. Maar, het heeft ontzettend weinig zin om op zo'n moment heel boos te worden op je kind. Voor jezelf is dit heel onplezierig en het zorgt ervoor dat je minder goed kan nadenken over wat je van je kind wilt en hoe je dit kunt bereiken. Maar, daarnaast ook niet onbelangrijk: jonge kinderen kopiëren jouw gedrag. Überhaupt zijn mensen geneigd om in interactie met elkaar, elkaars gedrag te kopiëren. Als jij heel erg boos wordt, zal dit er dus voor zorgen dat je kind ook boos wordt. Zo kom je in een negatieve spiraal waarbij jullie elkaar alleen maar bozer maken.
Natuurlijk zijn er momenten waarop je even boos worden op je kind heel effectief kan zijn. Maar, houdt hierbij altijd je eigen emotie onder controle. Boos worden, kan effectief zijn, maar handelen vanuit zo'n negatieve emotie is eigenlijk nooit effectief.
Zonder heel erg boos te worden, leg je je kind duidelijk en helder uit wat de situatie is en wat je nu van hem verwacht: "Bente, ik zie dat je ervoor hebt gekozen om door te gaan met het uitspugen van je eten. Dat mag niet. Etenstijd is nu klaar voor jou. Ga van tafel en ga iets anders doen. Ik hoop dat je de volgende keer een betere keuze maakt."
Door het zo te formuleren geef je ook nog eens heel duidelijk aan dat je kind zelf de keuze heeft om wel of niet aan tafel te blijven zitten en gezellig mee te eten. Zo is voor hem (haar in dit voorbeeld) duidelijk dat hij zelf invloed heeft op hoe de dingen verlopen én dat hij het de volgende keer anders kan doen.

Niet alleen maar tellen, maar ook doen!
Tot slot, ik ben al nooit een grote voorstander geweest van het 'dreigen' met consequenties. Wat mij betreft hoeft een kind helemaal niet te weten wat de consequentie is die jij verbindt aan ongewenst gedrag. Aangeven dat je iets ongewenst gedrag vindt én waarom je dat vindt, is genoeg. Dreigen met een consequentie werkt vaak volledig averechts. Zeker als je de consequentie ook nog eens niet uitvoert. Je kind handelt vanuit emotie en zal maar heel moeilijk de koppeling kunnen maken tussen jouw verbale dreigement en zijn gedrag. Direct ervaren dat zijn ongewenste gedrag een logische, uitvoerbare consequentie tot gevolg heeft, is stukken effectiever.
Maar, of we nou dreigen met een consequentie of niet, voer de consequentie altijd uit! Tellen tot tien is prima, maar als je eenmaal bij tien bent, is het ook echt uit met de pret. Laat je kind zien dat er met jou niet te sollen valt. 'Nee' is 'nee', altijd. En ongewenst gedrag kan ook niet even goed gemaakt worden met gewenst gedrag. Als je kind doorgaat met het vertonen van ongewenst gedrag en je wilt de consequentie uitvoeren, krabbel dan niet terug als je ineens een hele dikke knuffel krijgt. Super lief natuurlijk, maar ongewenst gedrag heeft nu eenmaal consequenties. Je wilt je kind niet leren dat hij kan doen wat hij wil, als hij daarna maar weer heel lief naar je kijkt. Wie zich brandt, moet op de blaren zitten, zogezegd.
En dat klinkt misschien allemaal wat hard, maar laat ik je één zekerheid meegeven: als jij als opvoeder consequent bent en blijft, is tellen tot drie vaak al voldoende. En dan kun je het tellen tot tien lekker bewaren voor de momenten waarop je samen met je kind gewoon gezellig wél naar Sesamstraat kijkt!

Wil je dat ik een keer bij jou thuis kom om je hierbij te coachen? Dat kan! Kijk op www.parentingcompany.nl!