Ik zet twee kinderen (3 jaar) aan tafel omdat ze zich erg vervelend gedragen. Dan zegt een van de kinderen tegen mij:"Maar Petra, jij was toch ook wel eens stout toen je klein was?"
In een eerdere blogpost over emoties kon je al lezen dat het gedrag van jonge kinderen volledig gestuurd wordt door emoties. Er is nog geen sprake van emotie-regulatie, zoals dat bij ons volwassenen wel het geval is. Een kind het verschil leren tussen de emotie en het gedrag bleek essentieel.
Toch merk ik dat dit onderwerp wel wat verdieping kan gebruiken. In deze post ga ik dieper in op de driftbui van je kind. Wat zit daarachter? Waarom kunnen die dreumesen toch ineens zo driftig worden? En natuurlijk antwoord op de vraag: wat doe je tijdens zo'n driftbui? Of misschien nog wel beter: hoe voorkom je een driftbui?
Ik wil wel, maar ik kan niet
Wie kent het niet? De dreumes in de supermarkt die van het ene op het andere moment ineens ontzettend boos wordt omdat hij geen bolletjesvla mee mag nemen van mama of papa. 'Zo erg is dat toch niet?', zul je zelf misschien denken. Maar nee, de driftbui geeft wel aan dat dat wél erg is.
Waarom toch? Waarom reageert je dreumes toch zo boos om zoiets kleins? Waarom kan hij niet gewoon tevreden zijn met een ander toetje? Waarom kan hij niet gewoon zijn speelgoed delen? Waarom kan hij niet gewoon zijn tandenpoetsen en lekker gaan slapen als jij zegt dat het daarvoor tijd is? Waarom eet hij nou niet gewoon netjes zijn groente op zonder dat het strijd wordt?
Het makkelijkste antwoord op deze vraag: frustratie. Je dreumes zit in een fase waarin hij ontdekt dat wat hij wil en vindt meetelt. Als hij 'nee' zegt, heeft dat invloed op de situatie. Voordat hij dat kon, was dat anders. Toen wilde hij de dingen misschien wel anders, maar kon hij daar nog niet zo veel aan doen. Als baby heb je een hoop maar gewoon te ondergaan. Zodra je gaat lopen en praten echter, wordt de wereld ineens stukken groter. Je wordt zelfstandiger. Je kan zelf gaan bepalen waar je heen gaat. Je merkt dat als jij je lippen stijf op elkaar houdt, er geen hap groente naar binnen gaat.
Aan de ene kant lijkt het in onze genen in gebakken te zitten dat we zelf ons leven willen kunnen bepalen. We zijn autonome wezens met een eigen wil. Aan de andere kant wordt deze autonomie ook gestimuleerd door de omgeving:
Dreumesen ontdekken dat ze meer mogelijkheden krijgen om zelf te bepalen, doordat ze gaan lopen en praten. Maar, ook wij stimuleren vaak de zelfstandigheid en autonomie van ons kind. We willen dat ze leren lopen, zelfstandig naar de wc gaan en taal gaan gebruiken om duidelijk te maken wat ze willen. Elke stap richting zelfstandigheid krijgt uitgebreid applaus. Je dreumes leert zo: 'Ah, dat is wat er van me verwacht wordt.'
Precies in die dreumes-fase maakt deze ontwikkeling een enorme sprint. Het probleem is echter dat je dreumes al vrij snel leert wat hij wil, maar dat het kunnen hier behoorlijk achteraan hobbelt. Als je dreumes eenmaal ontdekt dat hij de mogelijkheid heeft om dingen zelf te doen en te bepalen, wil hij nagenoeg alles zelf doen en bepalen. Sommige dingen lukken wel, maar een hoop dingen ook niet. En naast dat je een hoop dingen nog niet kunt als dreumes, blijk je ook een hoop dingen niet te mogen van die 'vervelende' volwassenen. Je mag niet 3 koekjes en je mag ook geen 10 minuten doen over je schoenen aantrekken. Je mag niet al je speelgoed voor jezelf houden als er een vriendje komt spelen, je mag niet op de bank springen, niet je eten op de grond gooien, niet slaan, niet aan de dvd-speler komen en ook niet zelf je drinken inschenken... En als je dan in de winkel ook nog eens geen bolletjesvla mag, tja, dan is daar de driftbui... Het emmertje stroomt over van frustratie.
Begrijp je kind, leer met je kind
Waarom uit die frustratie zich in schreeuwen, slaan en schoppen? Dat lijkt vooral te maken te hebben met een soort oer-instinct: agressie. Van nature zijn wij allemaal agressieve wezens. Niet alleen wij mensen, maar alle diersoorten vertonen agressie om duidelijk te maken wat ze willen. Ga jij over mijn grens heen? Dan leer ik jou dat niet meer te doen. Dieren schrikken elkaar op deze manier af, laten zien wie de sterkste is, dwingen onderdanigheid af. Een hele effectieve methode.
Voor mensen ligt dit een beetje anders: wij accepteren deze agressie niet. Wij hebben andere manieren gevonden om aan elkaar duidelijk te maken wat we willen of wie de baas is. Heel erg fijn natuurlijk, maar voor je dreumes kan dit heel tegennatuurlijk voelen. Zijn instinct vertelt hem te gaan slaan als iemand iets afpakt.
Dit kunnen we misschien ook best begrijpen. Iedereen kent wel het gevoel dat iemand anders je zo boos maakt, dat je het liefst wil slaan. Bij ons ligt die grens alleen stukken hoger dan bij je dreumes. Wij kunnen eerst nog 20 manieren proberen om de ander duidelijk te maken wat we willen. Je dreumes heeft vaak nog maar 1 manier. En als die manier niet werkt, dan ontstaat er frustratie. Deze frustratie is onlosmakelijk verbonden met agressie. Bij iedereen. Ook bij jou. De één kan hier zo goed mee omgaan dat hij frustratie misschien bijna nooit meer voelt. De ander ontploft al als er een ei uit de koelkast valt.
Hoe meer frustratie, hoe meer agressie. In de dreumes-fase ondervindt een kind de meeste frustratie. Zo veel willen, maar zo veel nog niet kunnen of niet mogen. Steeds maar weer proberen, steeds maar weer vallen. Steeds maar weer 'nee' horen. En dan ook nog eens nauwelijks weten hoe je om moet gaan met dan nare gevoel van frustratie. Niet zo gek dat voor vrijwel elk kind de periode tussen de 1,5 en 2,5 jaar de meest agressieve van zijn leven is.
Begrijpen dat je kind een driftbui krijgt, is één. Maar, wat doe je eraan?
Samen met je kind zul je de weg moeten bewandelen van ontdekken en leren. Aan de ene kant zul je je kind moeten leren kennen. Wat voor kind is dit? Is dit het kind wat frustratie bijna niet voelt of die al ontploft als er een ei kapot valt? Daarnaast zul je je kind bij de hand moeten nemen en moeten leren hoe om te gaan met dit gevoel. Kijk naar jezelf en wees een voorbeeld. Wat doe jij als je boos of gefrustreerd bent? Soms lukt het om even weg te lopen, af te koelen en later de draad weer op te pakken. Soms moet je even een rondje rennen buiten of heel hard op een kussen slaan. Geef ook je kind deze mogelijkheden als je ziet dat hij echt heel boos is. Hem simpelweg vertellen op te houden, zal niet werken, Net zo min als het bij jou werkt als iemand zegt dat je rustig moet doen als je heel boos bent. Dat maakt je soms alleen maar nóg bozer zelfs.
Natuurlijk wil je bepaald gedrag bij je kind wel direct afleren. Agressief gedrag dat naar zichzelf of anderen is gericht, wil je niet. Hier mag je je kind gelijk duidelijk op aanspreken: "Ik zie dat jij heel boos bent. Boos zijn mag, maar mij slaan mag niet." Erken de boosheid die je ziet bij je kind en geef ook aan dat hij deze emotie gewoon mag voelen. Niet boos mogen zijn, zal nog meer frustratie opwekken bij je kind. Geef je kind ook gelijk een alternatief. Dit kunnen verschillende dingen zijn, afhankelijk van de situatie en de leeftijd van je kind. Vertellen dat je iets niet leuk vindt of dat iets je heel boos maakt, kan soms al helpen. Of met je voeten op de grond stampen, heel hard huilen, een paar rondjes rennen, net wat voor jou en jouw kind werkt. Hierin kan je zelf bepalen wat je wel en niet wenselijk vindt.
Krijgt je kind een driftbui in de supermarkt? Laat hem dan gewoon maar even liggen op de grond voor de vla. Laat hem met zijn vuisten slaan, laat hem huilen, laat hem schreeuwen. Net wat jij acceptabel vindt. Vindt je dat te gênant? Loop dan met je dreumes even naar buiten en koel daar samen af. Op zo'n moment hem tot rust manen, heeft vaak weinig zin. Alhoewel troosten soms ook gewoon kan helpen.
Vertel hem dat je ziet dat hij heel boos is en dat je dat begrijpt. Verzin samen een manier om weer rustig te worden.
Voorkomen (...is beter dan genezen?)
Een driftbui voorkomen, dan klinkt vast als muziek in de oren..? Of het ook beter is dan 'genezen', is echter de vraag.
Allereerst: stimuleer de driftbuien van je kind in elk geval niet. Beloon hem niet als hij dit gedrag vertoont. Hoe moeilijk het ook is, geef niet toe. Ook al wordt je kind nog zo boos, die bolletjesvla gaat vandaag toch echt niet mee. En ook zijn lievelingskoekjes niet als troost. Als je op zo'n moment toegeeft, leer je je kind dat dit gedrag effectief is. Zo heeft uiteindelijk de driftbui niets meer te maken met het voelen van frustratie, maar zal je kind dit gedrag inzetten om zijn zin te krijgen. Dat maakt het voor jou als ouder ontzettend moeilijk om hiermee om te gaan. Je zult niet meer goed kunnen inschatten wanneer je kind echt gefrustreerd is en wanneer hij enkel zijn zin wil hebben.
Wat altijd een goed idee is, is om de frustratie die je dreumes ervaart wat omlaag te brengen. Geef je dreumes daar waar kan invloed op hoe de dingen gaan. Geef hem daar waar kan zelfstandigheid. Accepteer dat dingen soms langer duren dan jij graag zou willen. Laat je dreumes maar 10 minuten knoeien met zijn schoenen. Als het hem lukt, scheelt dat wellicht een driftbui. Zie je de frustratie oplopen omdat het hem niet lukt om zijn schoenen aan te doen? Grijp dan tijdig in en stel voor om het samen eens te proberen. Vraag je dreumes of je hem mag helpen. Dat is iets anders dan het van je dreumes overnemen met een diepe zucht!
Geef je dreumes in de supermarkt invloed door hem te laten kiezen uit twee soorten yoghurt. Door dit van te voren al aan te geven, zal je dreumes de bolletjesvla misschien wel zo voorbij lopen. Maak het leuk en spannend. "Zie jij de yoghurt al? Waar zou de yoghurt staan? Zo, wat veel verschillende soorten yoghurt! Weet je wat? Jij mag kiezen: wil je deze yoghurt of deze?"
Zo heeft je dreumes het gevoel veel zelf te kunnen bepalen, maar in de praktijk stuur jij zo dat de uitkomst altijd iets is waar jij mee kan leven.
Soms kan je een driftbui ook in de kiem smoren. Merk je dat je kind buiten proportie gaat huilen en boos wordt? Probeer hem dan eens af te leiden. Doe iets geks, iets onverwachts. Zit er een driftbui aan te komen in de supermarkt? Roep dan dat je een paarse olifant ziet in de verte! 'Huh?', zal je kind denken. Als hij omkijkt, zeg je dat hij net de hoek om is. "Zullen we kijken of we hem kunnen vinden?"
Soms werkt zoiets, soms ook niet.
Maar ook: probeer niet te veel in te vullen voor je kind. Zeggen dat hij overdrijft, kan heel ondermijnend overkomen. Als je kind een driftbui krijgt om iets wat jij in eerste instantie niet begrijpt, ga dan eens na voor jezelf: wat heeft mijn kind vandaag al meegemaakt? Hoe vaak heb ik al 'nee' tegen hem gezegd vandaag? Misschien kom je er wel achter dat het niet zo gek is dat zijn emmertje door het niet mogen van bolletjesvla nu overstroomt.
En bedenk, je zult niet alle frustratie voor je kind kunnen wegnemen. Dit is ook zeker niet een goed streven. Het leren omgaan met frustratie is essentieel voor je dreumes. Hij moet leren wat te doen als hij deze emotie voelt. Hij moet leren dat agressief gedrag geen gewenst gedrag is. Hij moet leren wat voor hem dan wel werkt. Begrijp je kind, neem hem bij de hand en ontdek samen wat je kunt doen om je weer beter te voelen.
Opvoeden doe je samen!
